Ηθικό Διοίκηση – Ηγεσία & Στρατιωτική Επαγγελματική Ηθική

(Μέρος 2ο)

Οι διοικούμενοι αναμένουν από τους ηγέτες τους
επαγγελματική ικανότητα, παράδειγμα
και προσοχή-φροντίδα.

Συνοπτική ανάλυση του Ηθικού

Το ηθικό έχει περιγραφεί σαν το μυστικό όπλο στο πεδίο της μάχης. Είναι ένας πολυσύνθετος παράγοντας, που αναπτύσσεται σε μία ομάδα ατόμων με κοινό στόχο και σκοπό, εξαρτάται δε από πολλές παραμέτρους, όπως φάνηκε παραπάνω.

Είναι παράγοντας που περιλαμβάνει όλα τα στοιχεία του ψυχισμού, τόσο του κάθε μέλους της ομάδας ξεχωριστά, όσο και του συνόλου των μελών, όταν δρουν σαν συνισταμένη δύναμη.

Καλλιεργείται και αναπτύσσεται με άξονα τον ηγήτορα της ομάδας, γύρω από τον οποίο συσπειρώνονται τα μέλη της, εντείνοντας τους δεσμούς μεταξύ τους.

Η στρατιωτική επιστήμη έχοντας στην ιστορία της πολλά παραδείγματα σύμφωνα με τα οποία η μάζα ενός Στρατού αποδείχθηκε δυσανάλογη προς τη δύναμή του και όπου μικρές δυνάμεις κατακτούσαν πολύ μεγαλύτερες, εξόφθαλμα αναγνωρίζει τον παράγοντα «Χ» του Tolstoy και προσπαθεί να τον ανακαλύψει κάποτε στη διάταξη των δυνάμεων, καμιά φορά στην υπεροχή των όπλων και τις περισσότερες φορές στην ιδιοφυΐα των ηγετών. Αλλά από κανένα απ’ αυτούς τους παράγοντες δεν αντλούμε αποτελέσματα που να συμφωνούν με τα ιστορικά γεγονότα.

Έτσι λοιπόν, μέσω της εργασίας αυτής θα επιδιώξουμε να ανακαλύψουμε και στα μέτρα του δυνατού να εξυψώσουμε αυτόν τον παράγοντα «Χ», την ψυχή δηλαδή του Στρατού, όπως τον ορίσαμε παραπάνω.

Πριν όμως αναφερθούμε στους παράγοντες που επηρεάζουν το ηθικό, θέλουμε να τονίσουμε ότι η παρούσα εργασία δεν αποτελεί «συνταγολόγιο» που προσφέρει έτοιμες λύσεις, οι οποίες τυφλά μπορούν να εφαρμοστούν ανεξάρτητα από την εκάστοτε περίπτωση. Δίνει όμως γενικότερες κατευθύνσεις, σημαντικές όπως πιστεύουμε, που μπορούν να αποβούν χρήσιμες στο στρατιωτικό προσωπικό και ιδιαίτερα στη στρατιωτική Ηγεσία (Διοίκηση), έτσι ώστε αυτή να είναι σε θέση να αντεπεξέλθει σε αντίξοες συνθήκες και επομένως να μειώσει ή ακόμα και να εξαλείψει, προβληματικές καταστάσεις που τυχόν αντιμετωπίζει, με απώτερο σκοπό την επίτευξη της ομαλότητας και σωστής λειτουργίας του στρατιωτικού περιβάλλοντος.

Παράγοντες ηθικού

Επιχειρώντας μετά από εμπεριστατωμένη μελέτη μια συνοπτική συγκέντρωση των παραγόντων, καταλήξαμε στο συμπέρασμα ότι σήμερα – και ενδεχομένως για πολλές δεκαετίες ακόμη – οι παρακάτω παράγοντες κατά σειρά σπουδαιότητας χαρακτηρίζουν το ηθικό του στρατιωτικού:

• Εμπιστοσύνη στους Διοικητές – Ηγήτορες
• Συνοχή – Πνεύμα Μονάδας
• Καθήκον – Πειθαρχία
• Αυτοπεποίθηση στην αντοχή και επιδεξιότητα διεξαγωγής του πολέμου (εκπαίδευση).
• Πίστη στο δίκαιο του αγώνα.

Οι παραπάνω παράγοντες που κατά τεκμήριο αποτελούν το επιστέγασμα των θεωρητικών αλλά και πειραματικών ερευνών των ξένων κρατών, είναι κατά κανόνα σύμφωνες με τις αρχές της ψυχολογίας της ομάδας και αποτελούν «κοινούς» παράγοντες για το ηθικό οποιουδήποτε στρατού.

Είναι επίσης παραδεκτό ότι κάθε ευρύτερη ομάδα (Χώρα) έχει τις ιδιαιτερότητες που την χαρακτηρίζουν και την διαφοροποιούν από τις άλλες και που στην δική μας περίπτωση αναφέρονται στην ιδιορρυθμία, ιδιοσυγκρασία και λοιπά χαρακτηριστικά του Έλληνα.

Ανάλυση παραγόντων ηθικού Μονάδων

Εμπιστοσύνη στους Διοικητές – Ηγήτορες. Ο Διοικητής είναι αυτός που ευθύνεται ώστε ο ίδιος και τα μέλη της Μονάδας να υπακούουν και να εφαρμόζουν τους νόμους, τις διαταγές και τους κανονισμούς και αναγνωρίζεται από τα εξωτερικά χαρακτηριστικά του βαθμού και της θέσης που ορίστηκε. Ο Ηγέτης όμως (που μπορεί ταυτόχρονα να είναι και Διοικητής), δεν αναγνωρίζεται από εξωτερικά χαρακτηριστικά, αλλά από εσωτερικές παρορμήσεις, βιώματα και πιστεύω, τα οποία καθίστανται ισχυρά κίνητρα και πόλος έλξης των ανθρώπων (που κατευθύνει) στο να υπερνικήσουν το «εγώ» τους και να το θέσουν στην υπηρεσία του συνόλου αυθόρμητα και με ενθουσιασμό, παρά τις συναντούμενες τυχόν δυσκολίες και κακουχίες ακόμα και θυσιάζοντας αυτή τη ζωή τους.

Η επίδραση του παράγοντα αυτού (εμπιστοσύνη στους προϊσταμένους και άμεσους Διοικητές – Ηγήτορες) πάνω στη μαχητική ετοιμότητα και το ηθικό των ανδρών της Μονάδας έχει διαπιστωθεί τόσο στον Α’ και Β’ ΠΠ, όσο και στον Αραβοϊσραηλικό πόλεμο. Ο βαθμός εμπιστοσύνης, τόσο ο ατομικός όσο και ο ομαδικός στον Διοικητή της Μονάδας και Λόχου είναι σημαντικά ανάλογος με το ηθικό της Μονάδας και αντίστροφα.

Μια έρευνα του Ισραηλινού στρατού στο Kalay το 1983 απέδειξε επιπρόσθετα ότι η εμπιστοσύνη των στρατιωτών στους Διοικητές εξαρτάται από την επαγγελματική τους ικανότητα, την φερεγγυότητά τους σαν πηγή πληροφοριών και το πόση προσοχή και φροντίδα επιδεικνύουν στους άνδρες τους. Επίσης η ανάλυση του παράγοντα απεκάλυψε άλλους δύο υποπαράγοντες που έχουν άμεση σχέση και συντελούν θετικά στην εξύψωση του ηθικού: την εμπιστοσύνη στους προϊσταμένους Διοικητές και την εμπιστοσύνη στους άμεσους Διοικητές.

Το παράξενο ίσως είναι ότι κατά την περίοδο της ειρήνης οι στρατιώτες έδειξαν μια γραμμικά ανάλογη εμπιστοσύνη προς τους Διοικητές τους σε μεγαλύτερα κλιμάκια Διοικήσεως (από Τάγμα μέχρι Μεραρχία), ενώ μετά τον πόλεμο η τάση αυτή αντιστράφηκε με δείκτη μεγαλύτερης εμπιστοσύνης στους μικρούς ηγήτορες (Διμοιρία – Λόχο). Αυτή η διαφορά μπορεί να αποδοθεί στο ότι πριν τον πόλεμο ο στρατιώτης επαφίει την καλή του διαβίωση και επιτυχία στα σχέδια και τις αποφάσεις των Διοικητών ανωτέρων κλιμακίων, ενώ στη μάχη αντιλαμβάνεται ότι αυτή η ύπαρξή του (ζωή) εξαρτάται κυρίως από τις ενέργειες των άμεσων Διοικητών του.

Οι στρατιώτες αναμένουν από τους ηγέτες τους να γνωρίζουν τα καθήκοντά τους (επαγγελματική ικανότητα), να συμμετέχουν στις κακουχίες μαζί τους (παράδειγμα) και να δείχνουν προσωπικό ενδιαφέρον στα προβλήματά τους (προσοχή-φροντίδα).

Συνοχή – Πνεύμα Μονάδας. 

Η συνοχή μιας ομάδας είναι το αποτέλεσμα των ελκτικών δυνάμεων που ασκούνται από την ομάδα πάνω στα μέλη της και που τείνουν να τα διατηρήσουν στους κόλπους της. Αυτές οι ελκτικές δυνάμεις είναι αποτέλεσμα του αλληλοσεβασμού, εμπιστοσύνης, φροντίδας και επικοινωνίας, με αποτέλεσμα την ομαλή λειτουργία της ομάδας, σύνδεση των μελών της πνευματικά, συναισθηματικά και ψυχικά.

Για να υπάρξει και αναπτυχθεί η συνοχή, πρέπει να υπάρχει ταύτιση σκέψεων κια πληροφοριών μεταξύ των μελών πάντοτε, όσον αφορά τα προβλήματα της Μονάδας και τις αποστολές της. Μια συνεχής ροή πληροφοριών ενδυναμώνει τους δεσμούς, διατηρεί τον σεβασμό και την εμπιστοσύνη και επιτρέπει στην Μονάδα να παραμένει συνεκτική και δυνατή, ενώ ταυτόχρονα επιτυγχάνει δύσκολες αποστολές κάτω από άγχος. «Τέσσερις γενναίοι άνδρες που δεν γνωρίζει ο ένας τον άλλον δεν θα τολμήσουν να επιτεθούν σε ένα λιοντάρι. Τέσσερις όμως λιγότερο γενναίοι αλλά που γνωρίζονται μεταξύ τους πολύ καλά, σίγουροι για την αξιοπιστία τους και συνεπώς για την αμοιβαία βοήθεια, θα επιτεθούν αυθόρμητα». Με άλλα λόγια, η συνοχή στην πράξη δημιουργεί εμπιστοσύνη, θάρρος και τη θέληση για μάχη στον μαχητή.

Το πνεύμα Μονάδας, σε αντιδιαστολή προς τη συνοχή που αποτελεί την «υλιστική» μορφή του παράγοντα, είναι η πνευματική και συναισθηματική κατάσταση της Μονάδας. Δεν αποτελεί το άθροισμα του ηθικού κανενός από τα μέλη της, αλλά απορρέει από την αλληλεπίδραση της συμπεριφοράς καθενός και των συνθηκών κάτω από τις οποίες ζει και ενεργεί η Μονάδα. Όταν το πνεύμα της Μονάδας είναι υψηλό οι σκοποί και οι επιδιώξεις αυτής σαν σύνολο επισκιάζουν τις ατομικές επιδιώξεις των μελών της. Οι προσωπικές δυσαρέσκειες υποτάσσονται στο πνεύμα που επικρατεί μέσα στη Μονάδα. Προηγούμενα επιτεύγματα, καθώς και οι επιτυχίες της στο πεδίο της μάχης αποτελούν ισχυρές δυνάμεις εξύψωσης του πνεύματος αυτής. Αυτό αναπτύσσεται εφόσον η «προσωπικότητα» της Μονάδας γίνεται περισσότερο ορατή, ενώ αντίθετα μειώνεται εφόσον παύει να διακρίνεται σαν σύνολο μεταξύ άλλων Μονάδων. Αυτό είναι ανεξάρτητο από το μέγεθος της Μονάδας. Το υψηλό πνεύμα Μονάδας ενισχύει το ηθικό των μελών της, που εκδηλώνεται κυρίως με:

• Τις εκδηλώσεις ενθουσιασμού και υπερηφάνειας όλων των ανδρών για τη Μονάδα τους και τους Ηγήτορές τους.
• Την καλή φήμη της Μονάδας.
• Το αγωνιστικό πνεύμα της Μονάδας.
• Την όλη συμπεριφορά των ανδρών μεταξύ τους και προς τον Διοικητή τους.

Στο σημείο αυτό, λόγω της σπουδαιότητας του παράγοντα (όχι μόνο στη γενική επίδραση και εφαρμογή που έχει σε όλες τις χώρες, αλλά στην ιδιαιτερότητα που πρέπει και επιβάλλεται να χαρακτηρίζει τους Έλληνες στην κοινή μας τύχη σαν μέλη ενός συνόλου που λέγεται «Μονάδα», αλλά και σαν μέλη της ολιγάριθμης φυλής μας στην κοινή μοίρα μας σαν συμπολεμιστές), επιβάλλεται να είμαστε υπερήφανοι ως συνεχιστές της ένδοξης ιστορίας μας, ενθυμούμενοι τον ορισμό του ποιητή: «Έλληνες είμαστε. Ρωτήστε τους αιώνες. Και είναι η δόξα και οι δάφνες μας παλιές. Όταν οι πρόγονοί σας ζούσαν στις σπηλιές οι πρόγονοί μας χτίζαν Παρθενώνες».

......συνεχίζεται......